Historia Biskupic Zabarycznych
BISKUPICE ZABARYCZNE – dawna wieś arcybiskupów gnieźnieńskich. Na rozległym terenie dóbr arcybiskupów gnieźnieńskich były jedyną wsią bartniczą, która posiadała przywilej opłacania dziesięciny w miodzie. Wymiar tej daniny wynosił 1 donicę (urnę) z łanu ziemi rocznie (łan to obecnie ok. 10 ha.). A obszar Biskupic, zwanych od 1511 r. Zabarycznymi wynosił 19 łanów, w tym 3 łany sołtysie, 15 łanów kmiecych i 1 łan nieuprawny. Ale oprócz “słodkiej” dziesięciny mieszkańcy Biskupic Zabarycznych mieli i inne zobowiązania wobec właściciela. Z zachowanej księgi Łaskiego z 1512 r. dowiadujemy się, że opłacali w dniu św. Marcina 42 grosze rocznego czynszu oraz takie podatki, jak poradlne, wieprzowe, krowne i obiedne. Nadto zobowiązani byli do 2 dni robocizny w roku. Poza daninami na rzecz właściciela mieszkańcy wsi zobowiązani byli do świadczeń na rzecz miejscowego proboszcza. Z akt wizytacji przeprowadzonej w 1670 r. wynika, że danina kościelna wynosiła łącznie 18 korcy pszenicy i 18 korcy owsa rocznie. Świadczy to o zamożności biskupickich gospodarzy. Biskupice Zabaryczne powstały jako osada po 1244 r. kiedy tereny te dostały się pod panowanie książąt wielkopolskich. W 1299 r. nastąpiła lokacja wsi na prawie niemieckim. Najstarszym znanym jak dotychczas sołtysem w Biskupicach był Andrzej Dobiesławic. Występuje on w dokumencie sprzedaży urzędu biskupickiego sołtysa na rzecz braci Adama i Benisza. Sprzedaży za zgodą abp. Janisława dokonano w 1342 r., a ustalona cena wynosiła 6 grzywien. Znany jest też biskupicki sołtys Michał Pykarski (Piekarski?), występujący w dokumencie z 1430 r. Do uposażenia sołtysa biskupickiego należały 3 łany ziemi, ogrody, karczma, jatka i 1/3 wartości zasądzonych kar sądowych.
W pierwszej połowie XVII w. Biskupice Zabaryczne stały się przedmiotem sporu granicznego, w którego rozwiązanie włączono siły Stolicy Apostolskiej. Zatarg o dobra biskupickie z prymasem Wawrzyńcem Gembickim wszczęła ksieni klasztoru ołobockiego Dorota Jaskulska. Naprzeciw siebie stanęły interesy wszechpotężnego zakonu cysterskiego i majestatu Prymasa Polski. Powołany w 1634 r. sąd graniczny rozdzielił Biskupice Zabaryczne od dóbr klasztornych, do których oprócz Ołoboka należały także Kaliszkowice Ołobockie. Jednak kolejna ksieni Zofia Łubieńska nie respektowała wyroku tego sądu. W efekcie Prymas Polski zwrócił się o rozstrzygnięcie sporu do Stolicy Apostolskiej. Na tej podstawie nuncjusz apostolski – arcybiskup awinionski Marius Philonardus powołał na komisarzy granicznych Andrzeja Szołdrskiego biskupa poznańskiego, Wojciecha Trach Gnińskiego kantora poznańskiego i Jana Branieckiego archidiakona poznańskiego. W dniu 3 listopada 1637 r. komisja ta przy udziale geometry Macieja Głoskowskiego ustaliła “wiecznemi czasy pod winą 1000 grzywien y wiecznem milczeniem” granicę między dobrami klasztornymi, a włościami prymasowskimi na rzece Samicy. Wydaje się, że autorytet Stolicy Apostolskiej oraz wysoka kara zażegnały na zawsze ten konflikt.
U schyłku Rzeczpospolitej w 1784 r. w Biskupicach było 18 gospodarstw kmiecych. Po drugim rozbiorze Polski tereny te weszły w skład Królestwa Prus, którego rząd przejął własność kościelną. Wtedy też na części wsi założono las, a gospodarzy osadzono na kupionych od Wiesiołowskich gruntach strzyżewskich. Tam później sprowadzono osadników z okolic niemieckiego miasta Hannower. Stąd po latach ta część wsi przyjęła nazwę Hanober. W 1845 r. wieś miała 734 mieszkańców w tym 726 katolików, 5 żydów i 3 ewangelików. We wsi było 96 budynków objętych podatkiem podymnym. Na przełomie XIX/XX w. wzniesiono charakterystyczny budynek szkolny, służący celom oświatowym do dziś. W 1908 r. wieś liczyła 1207 mieszkańców. Biskupice Zabaryczne zapisały też piękną kartę w dniach Powstania Wielkopolskiego. W ramach tworzonej kompanii mikstakiej zorganizowano II pluton “biskupicki” pod dowództwem plut. Pawła Świtały. Oddział ten uczestniczył w walkach na południowym odcinku frontu w rejonie Kobylej Góry, Ligoty i Kotowskiego. Stanowiąc odwód plutonu “mikstackiego” często zabezpieczał miasto przed ewentualnym atakiem nieprzyjaciela.
Oprac. Henryk Zieliński 2011′.
Ryciny: Władysław Kościelniak
Poczet królów polskich Jana Matejki.
Urząd Miasta i Gminy Mikstat